अलक म्हणजे अति-लघू-कथा . हा नवा वाङ्मयप्रकार काही दिवसांपूर्वी व्हॉट्सॅपवर पाहिला.
हे नाव नक्कीच नवे आहे. पण हा प्रकार खरोखर नवा आहे कां ?
तान्हं मूलं लयीत बोलते. गद्य वाक्यापेक्षा पद्य त्याला अती भावते. रसाळ ,पुनरुक्त ,अभ्यस्त शब्दांनी युक्त शब्दप्रधान व कथेच्या बाजाचे पद्य मुलांना अधिक आवडते.
मध्यंतरी एका समूहावर "अलकची काही उदाहरणं देऊन असे संस्कृत-अलक तयार करा " , हे आवाहन वाचले. सदस्यांनी प्रतिसाद दिला. मी ते सारं आवडीने वाचलं .
सुभाषितवाङ्मय हा संस्कृतातील अगाध ज्ञानसागर आहे. यात किती वेळा बुड्या मारा , नेहमी काही नवे नवे हाती पडतेच पडते.
अलक न म्हणताही ,छंदोबद्ध सरल ,सरस पद्य या वाङ्मयात मला आढळले. असे अनेक सुभाषित असू शकतात. मी निवडक श्लोकांचे विवेचन येथे करणार आहे.
सर्वांना वाचता यावे म्हणून श्लोक संधिविग्रह करून देत आहे.
(१) रात्रिः गमिष्यति ,भविष्यति सुप्रभातम् ।
भास्वान् उदेष्यति ,हसिष्यति चक्रवालम् ।
इति एव चिन्तयति कोशगते द्विरेफे ।
हा हन्त हन्त ! नलिनीं गज उज्जहार ॥
अर्थ = रात्र सरेल. सकाळ होईल. सूर्य उगवेल ,आसमंत हसेल ; कमलकोशातील भूंगा असा विचार करीत असतानाच .......; अरेरे ,अरेरे , त्या कमलिनीलाच हत्तीने उपटून टाकले.
स्पष्टीकरण = मानवाचेही असेच नाही कां ? काय काय स्वप्न रंगवतो बिचारा ! अन् घडतं काय ??
प्रासंगिक कथेसह जीवनसार समोर उलगडण्याची क्षमता असलेले हे सुभाषित ,अलक नव्हे कां ?
©डॉ. प्रज्ञा देशपांडे.
नागपूर.
