सावनेर-काटोल रस्त्यावर माझं माहेर म्हणजे लोहगड नावाचं छोटं खेडेगाव आहे. आजपासून चाळीस-पंचेचाळीस वर्षे आधी केवळ नऊशे लेकसंख्येचे आदिवासीबहुल ,कृषिसंपन्न असं ते गाव होतं. सांस्कृतिक व नैसर्गिक दृष्ट्या श्रीमंत असं गाव आजही स्मरणात आहे.
दिवाळीच्या पाडव्या नंतर गावातील समूह पंचक्रोशीत गायी नाचवत फिरायचे . सोबत किसनाचे सोंग असायचे. (म्हणजे त्यांच्यातील एक जण कृष्णाच्या वेषात असायचा. ) गावाच्या बोलीभाषेतील अनेक गाणे म्हणत , बासरी वाजवत ती मंडळी गावोगावी फिरायची.
गावात गोधन विपुल प्रमाणात होते. डोंगरावर न् माळरानात हिरवा चारा होता. तेव्हा टिव्ही ,मोबाईल वगैरे नसल्याने आम्हा मुलांजवळ वेळच वेळ असायचा. आई-मंडळीही भरपूर कामांमध्ये गुंतायला मोकळ्या असायच्या. वडिलमंडळी शेतात जायची.
त्याच काळात जवळच्या खेडेगावातून एक वृद्ध जोडपं आमच्या गावात वरचेवर यायचे. त्या आजी अतिशय सुरुकुतल्या चेहराच्या न् दोरी लावलेला चष्मा असलेल्या होत्या. आजोबा अंध होते. दोघांनाही दात नव्हते . त्यामुळे त्यांचे उच्चारण जरासे तोतडे होते. आजोबांच्या एका हातात काठी न् एक हात आजीच्या हाती असाचा. एक फुटकं ढोबर (भांडं) , कपड्याची वळकटी , टाळ न् चिपळ्या इतके साहित्य त्यांच्या जवळ असायचे.
गावात आल्यावर हे जोडपे घरोघरी जाऊन भजन ऐकवायचे न् मंडळी खुश होऊन जेवण , शिधा-आटा , चिल्लर पैसे या आजी-आजोबांना द्यायचे.
हे आजी-आजोबा एका सुरात व लयीत एकच लोकगीत (कारण रचनाकार माहीत नाही) म्हणायचे. तेव्हा त्या गाण्याचा अर्थ कळायचा नाही. पण या आजी-आजोबांच्या गळ्यातील गोडवा न् आर्तता नक्कीच जाणवायची. बालसुलभ अनुकरणातून आम्ही ते गाणं तसंच गुणगुणायचो. तेव्हा जर सोशल मिडिया असता तर आजी-आजोबांचं गाणं मिलेनियम हीट झालं असतं , हे नक्कीच.
ऱ्हायबा किशना धली या टाली
आमी नाय येत तुया संग ले बा ॥धृ॥
कोन्याक दिवशी येशोदा मायनं
केल्या व्होत्या पुरनपोल्या
साऱ्यायला दिल्या दोनदोन पोल्या
न् मलेच काऊन बा येकच बा ॥१॥
[प्रमाण भाषेत >> पेंद्या कृष्णाला तक्रार करतोय .
राहू दे बा , असू दे बाबा कृष्णा
धर वा टाळ पण
मी तुझ्या सह आता येतच नाही.
कोण्या एका दिवशी (कधीतरी) यशोदा आईनी पुरणाच्या पोळ्या केल्या होत्या
सगळ्यांना दोन दोन पोळ्या दिल्या खायला
न् मला मात्र एकच दिली. ]
आजही डोळ्यासमोर ते दोघे गातानाचे दृष्य जसेच्या तसे उभे राहते. पण नेमकं चिपळी-टाळाच्या तालावर गायलेलं ते भजन पूर्ण आठवत नाहीय.
जसं कानावर पडायचे तसं ते भजन जितकं आठवतय ते इथं लिहितेय.
जर कोणाला ते भजन पूर्ण येत असेल तर कृपया मला कळवावे.
©डॉ. प्रज्ञा देशपांडे.
No comments:
Post a Comment