#सहजोक्त

 #शब्दचिंतन-अलग 

भाषेचीही गंमत असते. एखादा शब्द कानी पडला की "तो अमुक अमुक भाषेचाच आहे, मग आपल्या भाषेत तो वापरता कामा नये" , असे अस्मितेचे फतवे निघू लागतात. शब्दाचे मूळ विचारात घेतल्याच जात नाही. असो.

'अलग' शब्द हिंदीच आहे, असे अनेकांना वाटते. कारण बॉलिवूड गाण्यात असतो हा शब्द. आमच्या नागपुरी बोलीत 'अल्लग' म्हणतात. पण हा शब्द खरोखर 'हिंदी' आहे कां? 

 विलग, लग्न, संलग्न, लागणे, लगडणे इत्यादी शब्द मराठीत आहेत, होय ना? 

मराठीत जे जे शब्द आहेत, त्यातील कित्तेक शब्द तत्सम (संस्कृत मधून जसेच्या तसे घेतलेले ),  तद्भव (संस्कृत मधून घेताना जरा बदल केलेले ) असतात.  

आता याच शब्दांचे बघा.  संस्कृत "लग्" धातू, पहिला गण, परस्मैपद.  असा हा मूळधातू.  त्याचे, चिकटणे , जुळणे, संग असणे इत्यादी अर्थ होतात.

 आता या धातूपासून  कृदंत, क्रियापदे तयार होतात. जसे 

लग्न >>जुळणार आलेले.

संलग्न >> सम्यक रित्या जुळलेले.

विलग >> वेगळे झालेले.

अलग >> न जुळलेले.

लागणे >> वाक्य =झाडाला फुले लागली. 

( इथे लागणे म्हणजे, फांदीला जुळली, उगवून चिकटली , असे अर्थ होतात.) 

लगडणे >> खूप प्रमाणात लागणे, असा अर्थ होतो. 

मग, अलग शब्द मराठीत चालणार नाही कां? 

तत्सम शब्द मराठीत योजला तर बिघडले कुठे? 

तत्सम शब्दांना मराठीपासून विलग न करता, मराठी वाक्यात संलग्न करून घ्यावे. मराठीला अलग करू नये. तत्सम शब्द लागले तर हरकत काय? भाषेत तत्सम शब्द लगडू द्या की? नाही कां?

©डॉ. प्रज्ञा देशपांडे.

नागपूर.