#सहजोक्त.

परवा दहावीपाठ्यपुस्तकाचे राज्यस्तरीय प्रशिक्षण झाले. तज्ज्ञमार्गदर्शक म्हणून कार्यरत होती. या पाठ्यपुस्तकात वेगवेगळ्या विभागात वणिज् , सार्थवाह व श्रेष्ठी असे तीन शब्द आले आहेत. व्याकरण विभागात वणिज् हा जकारान्त शब्द आहे. 'अमूल्य कमलम्' या पाठात सार्थवाह हा शब्द 
आला आहे. तर नाट्यस्तबकम् वा नाट्ययुगलम्   या पाठात श्रेष्ठी हा शब्द आला आहे. हे तीनही शब्द एकाच पाठ्यपुस्तकात येणं हा ही माझ्या दृष्टीने योगायोगच आहे.

सन् २००० मध्ये   ,"डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर सुवर्णपदासह "M.A पाली पदवी मला प्राप्त झाली. जीवनात ज्या काही छान गोष्टी लाभल्या त्यात ही MA पालीची  दोन वर्षे महत्त्वाची ठरतात. मला आयुष्यात ज्या दिग्गज गुरुवरांनी घडवले त्यातील एक गुरुजन मला याच वर्षात लाभले. पालिप्राकृत विभागाचे विभागाध्यक्ष डॉ. भागचंद जैन ,माझे गुरु. जैनसर म्हणजे "नमन्ति फलिनो वृक्षः " अशी उक्ती सार्थ करणारे. सर चार विषयात पीएच्डी आणि तीन विषयात डीलिट ह्या सर्वोच्च पदव्या प्राप्त झालेले आहेत. हिंदी ,संस्कृत ,पालि व प्राकृत या भाषांवर त्यांचे प्रभुत्व निर्विवाद आहे. या भाषांतील तत्त्वज्ञान हा त्यांचा व्यासंगाचा विषय आहे.

पालिसाहित्यात भगवान् बुद्धाचे चरित्र व पालित्रिपिटक यांचा अभ्यास करावा लागला MA ला असताना. पालिसाहित्यात सार्थवाह ,श्रेष्ठी हे शब्द बरेचदा आले  आहेत. मी या शब्दांना समानार्थक समजायचे. तसे ते समान जातकुळीचे आहेतही. पण डॉ. जैन सरांनी एकदा या तीनही शब्दांचा अर्थ सांगितला. वणिज् म्हणजे व्यापारी ,किराणाभुसार किंवा वाणसामानाचा दुकानदार,आजच्या काळात डिपार्टमेंट स्टोरचालक. सार्थवाह म्हणजे सरांच्या शब्दात ,,"कारवॉ ले कर इस शहर से दुसरे शहर जाने वाला" आजच्या काळात होलसेलडिस्ट्रिब्युटर ,तर श्रेष्ठी म्हणजे राजदरबारात ज्याला सन्मानस्थान आहे तो ,आजच्या भाषेत राज्यसभा सदस्य.  मला त्यांच्या या शब्दच्छटांचा अर्थ पटला. सार्थवाह या शब्दात वहन करणारा असा अर्थ अनुस्यूत असू शकतो. श्रेष्ठी या संस्कृत शब्दाचा पालीत सेठ्ठी असा होतो . तोच हिंदीत सेठ झाला तर मराठीत शेठ वा शेटजी झाला.
दहावीच्या या शब्दांमुळे गतमस्मृतीला उजाळा मिळाला.
©डॉ. प्रज्ञा देशपांडे.