#सहजोक्त.

 #सहजोक्त.
झाडाख्यान.....२
काल शिरीष वृक्ष पाहिला. अन् अनेक आठवणींची मालिका सुरु झाली.
आमच्या कॉलोनीतील घरासमोरच्या मोकळ्या पटांगणात अनेक वृक्ष होते आमच्या लहानपणी. आता मोजके शिल्लक आहेत.काही वर्षांपूर्वी  कॉलोनीत प्रवेश करताच नजेत भरत असे, ते शांत वातावरण ,ती पटांगणातली वृक्षराजी अन् भान हरपून पटांगणात खेळणारे बालगोपाल.
काळाच्या अोघात भरपुर बदल झाले कॉलोनीत पण पटांगणाच्या दोन टोकाला दोन डेरेदार ,घनदाट शिरीष वृक्ष म्हणजे कॉलनीची शानच; आजही तसेच आहेत .
दोन टोकांना असूनही सख्ख्या-मित्राच्या गळ्यात गळा घालून फिरणा-या आनंदी बालका सारखे हे दोन वृक्ष एकमेकांत गुरफटून गेल्यासारखेे . दोघांच्याही फांद्या एमकेकात गुंतल्या आहेत . दोघांचेही आकार ,वाढ साधारणपणे समानच आहे.
लहानपणी झाडाच्या खाली सावलीत तर खेळत असूच आम्ही. पण झाडावर चढून शिवाशिवी खेळाचो. म्हणजे एकदोन साडेमाडे तीन म्हणायच्या आधी  बाकी सगळ्यांनी झाडावर चढायचे न्    एकदोन साडेमाडे तीन म्हटले की राज्य देणा-याने झाडावर चढून पकडायचे. एका झाडावरून चढायचे आणि दुस-या झाडावरून उतरायचे. आजही ही झाडं पाहून ते सगळं आठवतं . अन् आता आश्चर्य वाटतं की आमचे पालक रागवत नव्हते ,अोरडत नव्हते की पडाल ,लागेल वगैरे. मग वाटतं आमची मुलं याच कॉलनीत मोठी झाली पण या पिढीने तसे एंजॉय केले नाही.कारणं काहीही असो.
साधारणपणे दुसरीत असतानाचा किस्सा. एकदा माझा  मावसभाऊ राजेशदादा  त्याच्या मित्रांना सांगत होता की माझी छोटी भावंडहीं या झाडावर चढतात. मग त्यांच्या समोर प्रात्यक्षिक दाखवायला म्हणून मला चढायला सांगितलं  .मी चढून झाडाच्या टोकावर गेली .अन मग  या झाडाच्या फांदीवरून त्या झाडाच्या फांदीवर चढत होते .अचानक् मध्येच मी विचित्र फसली. मला पुढेही जाता येईना न् मागेही. इतक्या टोकावर मी लटकून होती. मला रडायला येत नव्हते. पण खाली जमलेले बघे अोडायला लागले न् मला भीतीने रडू यायला लागले. तितक्यात खालून राजेशदादा अोरडला ,'घाबरू नको मी येतोय.'. आमचा राजेशडदादा म्हणजे आमच्यासाठी त्या बालवयातील निर्भीड लिडर ,कॉलनीतला दादा माणुस!! मग राजेशदादा सरसर वर चढला न् मला नीट सावरलं आणि हळूहळू झाडावरून उतरायला मदत केली. तेवढ्यावेळात मावशी व बाजूचे काही मोठीमंडळी जमली. मावशीने जवळ घेतले. राजेशदादाला रागावली की ,'मुली नाजूक असतात . तिला काही झालं असतं तर ?,तुम्हाला तुमची बहिण नकोशी झालीय कां?' वगैरे.
आजही तो प्रसंग बारकाव्यांसह आठवतो. "डिझास्टरमॅनेजमेंट" पुस्तकात न शिकताही लहानपणी वागण्यातून उमजत होते.
इतका प्रसंग होऊनही लहानपणी ते झाड कशाचे हे ठाऊक नव्हते. बरेच वर्षांनी हे झाड शिरीषचे ते कळले. साधारण एप्रिलमध्ये या झाडाला फुले येतात. य़ाची फुलं पण वैशिष्ट्यपूर्णच. आमच्या परिसरात गुलाबी फुलांचे  शिरीषवृक्षं आहेत. लहानपणी आम्ही फूलं गोळा करायचो. त्यांना एकत्र बाधायचो. आणि दाढीचा ब्रश म्हणायचो.   लक्ष नसलेल्या मित्रमंडळींच्या कानात वा नाकात     या फुलांनी स्पर्श करून गुदगुल्या करायचो.
 फुलं संपली की झाडाला शेंगा धरतात. शेंगा वाळल्या की त्या दूरदूर पसरतात. असे हे झाड.
 हीच झाडं मेडिकल परिसरात प्रचंड संख्येने आहेत. भर उन्हाळ्यात घनदाट सावली हे तर त्यांचं वैशिट्य आहेच . शिवाय आयुर्वेदात या वृक्षाला 'महाविषघ्न" म्हटले आहे. या झाडाच्या परिसरात संसर्ग पसरवणारे विषाणु वाढत नाहीत असे एकदा आयुर्वेदाचार्य असलेली शुभदावहिनी म्हणाली होती.
 आमची कॉलोनी मेडिकलकॉलेज परिसराच्या जवळ ! आमच्या परिसरासह मेडिकलपरिसरात  शिरीषवृक्षांचे प्राबल्य. आणि मेडिकल म्हणजे रोगराईचे उपचारकेंद्र !
 "योजकस्तत्र दुर्लभः" ही उक्ती या झाडांकडे पाहून खरी वाटते. ज्या कोणी ही झाड लावली असतील व ज्यांनी या झाडांना जगू दिलं असेल त्या सर्वां प्रति मनापासून कृतज्ञता.
 ©डॉ. प्रज्ञा देशपांडे.