कालाय तस्मै नम:

शिक्षणावर बोलू काही

एक १२ वी पास झालेला मुलगा इंजिनीअरिंग कॉलेजात जातो, फॉर्म भरतो. परतताना तिथल्या सुरक्षा कर्मचार्‍याला विचारतो, ‘भैया कॉलेज कैसा है?’ तो सांगतो ‘अरे एकदम बढिया. मी याच कॉलेजातून पास झालोय्!’ एक बीटेक् झालेला बेरोजगार इंजिनीअर नोकरीसाठी वणवण भटकतो पण नोकरी मिळत नाही. शेवटी पोटाची भूक भागवायला सर्कशीत भरती होतो. तेथे त्याला माकडाची झूल पांघरून काम करावे लागते. एकदा माकडचेष्टा करता करता तो वाघाच्या समोर निपचित पडतो. त्याला साक्षात मृत्यू समोर दिसू लागतो. सर्व प्रेक्षक श्‍वास रोखून बघत असतात. वाघ जवळ येतो..... आणि.... त्याच्या कानात म्हणतो ‘भिऊ नकोस मी एमटेक्‌‌ आहे.’

१९७० चे दशक इंजिनीयर साहेबांचे घर कोठे आहे? गावातले चार जण नेऊन सोडतात. १९८० चे दशक इंजिनीयर साहेबांचे घर कोठे आहे? या इथून गेल्यावर पलीकडच्या गल्लीत तेथे.... १९९० चे दशक इंजिनीयर साहेबांचे घर कोठे आहे? यावर उत्तर कोणत्या इंजिनीयरचं. इथे चार लोक इंजिनीयर आहेत त्यापैकी कोणते? नंतर २००० चे दशक, प्रश्‍न तोच, इंजिनीयर साहेबांचे घर कोठे आहे? अहो, कोणता इंजिनीयर म्हणताय्? इथं खूप जण इंजिनीयर आहेत. तुम्ही नीट पूर्ण नाव व पत्ता सांगा. २०१० चे दशक ‘काय इंजिनीयर म्हणता काय?’ कोणालाही दगड मारा, ज्याला लागेल तो इंजिनीयरच असेल खात्रीने. इंजिनीयर साहेबांचे घर विचारता का? हा हा हा हा ते तिथे पुलाखाली बसले आहेत ते सगळे इंजिनीयरच आहेत. इंजिनीयरला घर असतं का राजा? हे पुलाखाली बसलेले सर्व इंजिनीयरच आहे.

असे अनेक जोक्स सोशल मीडियावर फिरत असतात. सगळे खळखळून हसतात या जोकवर पण सध्याची शिक्षण क्षेत्राची विदारक परिस्थिती यातून अधोरेखित होते आणि भविष्याचा विचार करताना नुसते अंतर्मुखच नव्हे हताशही व्हायला होते.

पूर्वी इंग्रजी साम्राज्याला हवे असलेले कारकून मिळण्यासाठी ‘शिक्षण’ सुरू झाले. आज कथित समाजसुधारक, शिक्षणमहर्षी, थोर विचारवंत, देशभक्त बिझिनेसमन यांच्या सात पिढ्या सुखेनैव जगाव्यात म्हणून संपूर्ण ‘व्यवस्था’ चालवल्या जातेय्.

चालायचंच!!

‘कालाय तस्मै नम:! मेरा भारत महान्’

- डॉ. प्रज्ञा देशपांडे

९३७१५७४३३०