#सहजोक्त.

गेल्या काही वर्षांपासून मी सहजोक्त ,चिंतन ,शब्दचिंतन ,चित्रकविता अशा माथळ्यांखाली सदर लिहीत आहे.
शब्दचिंतन हे मला आवडणारं प्रकरण! "शब्दधन आम्हा ,शब्दची सामर्थ्य
शब्दानेच होई जीवन हे सार्थ ॥"हीच माझी वृत्ती.
शब्दांकडे भाषिक अंगाने पहाण्याची जी सवय लागली ती शाळेतील मराठीच्या शिक्षिका चाफेकरबाई यांच्यामुळे. पुढे १९९३ला प्रकाशित झालेलं श्री. मा. गो. वैद्य यांचे "शब्दांच्या गाठीभेटी" हे पुस्तक वाचले. आणि शब्दांनी वेडच लावले.
मा. गो. वैद्य म्हणजे मेधाचे माझ्या मैत्रिणीचे आबा म्हणजे आमचेही आबाच. त्यांच्या घरी उन्हाळ्यात कितीदा मी गेली. पण प्रत्यक्ष बोलायची हिंमत कधीच झाली नाही . मात्र त्यांच्या पुस्तकातून बरेच शिकले. त्यांनी लिहिलेले
" शब्दमिठी ,शब्द दिठी" नावाचेही दुसरे पुस्तक प्रकाशित होऊन बरीच वर्षे झाली.
पण मी ते अजून वाचले नाही.
मुळात एखादा शब्द कसा वा कां आला असावा याचा मागोवा घेणे फारच रंजक आहे. शब्दांबद्दल असे मौलिक चिंतन करणारे मोजकेच असतात.
डॉ. नी. र. व-हाडपांडे यांनी सुद्धा शब्दांच्या मूलप्रवृत्तीवर विचार करून शब्दकोश निर्मितीला सुरुवात केली पण तो कोश अपूर्ण राहिला कारण वृद्धापकाळाने त्यांचे ९३व्या वर्षी निधन झाले. मात्र तो अपूर्ण कोश नेटवर उपलब्ध आहे.अभ्यास करणा-या कोणासही तो सहज उपलब्ध व्हावा म्हणून त्यांच्या पुत्राने तो कोशच नाही तर त्यांचे इतर लेखन मुक्तपणे उपलब्ध करून दिले.
मूळ कल्पना ,मूळ विचार ज्यांचे आहेत ,ज्यांनी मौलिकचिंतन केले आहे ,ते आज सोशलमिडिया वा प्रिंटमिडियात अज्ञात असतील वा अल्पज्ञात असतील . पण म्हणून त्यांचे मौलिककार्य कमी होत नाही. ज्यांच्या ज्यांच्यापासून अगदी कणभर जरी ज्ञान झाले तरी त्यांचा आदराने उल्लेख करावा ,हा माझा शिरस्ता .
मध्यंतरी कोणीतरी सांगितल्याचे स्मरते की " मा.गो .वैद्य यांची दोन्ही पुस्तके ईबुक म्हणून उपलब्ध आहेत ". मी शहनिशा केला नाही कारण मला पुस्तकं जवळ घेऊन पंचज्ञानेंद्रिय तृप्त करत वाचायला आवडतात.
वैद्य आजोबांची शब्द उकलून समजावून सांगण्याची एक मिष्किल व खुमासदार शैली आहे. ती मला खूप भावते. आजोबांच्या पुस्तकांचे अनेकदा पारायण केले पण त्यांनी लिहिलेले शब्द पुन्हा  लिहावे असे वाटले नाही. मात्र त्यांच्या सारखी शास्त्रशुद्ध ,खुमासदार शैलीत आजच्या काळाला सुसंगत शब्दांचे चिंतन करण्याचा यथामती प्रयत्न करते.
अनेकांना मी लिहिलेले शब्दचिंतन आवडते व तसे ते प्रतिसाद देतात. हे पाहून लिहायचा हुरूप वाढतो. ज्याच्या मुळे मी शब्दचिंतन करू लागली त्या माझ्या गुरुंना म्हणजे माझे वडिल श्री. श्रीश हळदे , मराठीच्या बाई चाफ़ेकर ,श्री.  मा.गो. वैद्य ,कै .डॉ. नी. र.
 व-हाडपांडे इत्यादींना सादर नमन .
 ‎©डॉ. प्रज्ञा देशपांडे.