सहजोक्त

#सहजोक्त

काल "माऊलींचे हरिपाठ" वाचत होती.
दोन शब्द विशेष लक्षात राहिले.
त्यातला एक 'वाउगा ' . आजच्या प्रचलित मराठीत वावगे.
शब्द किती सहज अंतरबाह्य कूस पालटतात ना !

'वा'  हे अव्यय आहे. अथवा ,किंवा यात ते आहेच . वा हे पर्यायदर्शक अव्यय आहे.
'उगा' म्हणजे  व्यर्थ,अकारण,अहेतुक . "वा-उगा" म्हणजे "किंवा अकारण" . वा उगा चे झाले वावगे ! त्यात वावगे काय?

दुसरा शब्द आवडला "समरस" .
आजकाल "समरसता" हा परवलीचा शब्द झालाय.
सम म्हणजे  समान ,सारखे.  "परि या सम हा " प्रमाणे.
रस शब्दाचे अनेक अर्थ आहेत.
काव्यातील नऊ रस,म्हणजे भाव.
जेवणातील सहा रस म्हणजे चव.
रस म्हणजे सार ,अर्क गाभा,आकर्षण,आवड .
जो रस घेण्यात सक्षम आहे तो रसिक.
 ज्याची आवड असेल ते सरस ठरते.
 नाही आवडत त्यात रस नसतो,नीरसच ते.
तर असा हा रस शब्द.
 त्याला  "सम" उपसर्ग लावला नि समरस झाले.
समदु:खी
सम+अन्वय =समन्वय
समतल
सम+आधान= समाधान
समभाव
सम+आन =समान
समदृष्टी
असे अनेक शब्द आहेत.

जेव्हा जीवनदृष्टी ,जीवनार्क ,जीवनसार एकवटतो तेव्हा खरी समरसता होते.
बाकी शब्द म्हणजे हवेचे बुडबुडेच ना !

©डॉ. प्रज्ञा देशपांडे
नागपूर.